Ευριπίδης Μάρκου

Αυτές είναι κάποιες απόψεις που είχα καταθέσει κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης για τον Οργανισμό του Ιδρύματος τον Ιούνιο, 2014. Τις παραθέτω όπως τις είχα καταθέσει.

Απόλυτη σαφήνεια και συμφωνία της πλειοψηφίας

Νομίζω ότι ένας στόχος του οργανισμού πρέπει να είναι η απόλυτη σαφήνεια των άρθρων του, σε τέτοιο βαθμό ώστε κάθε άρθρο να ερμηνεύεται από όλους με τον ίδιο τρόπο. Έτσι θα ήταν ένα κείμενο πολύ πιο χρήσιμο από τους νόμους, αφού θα ρύθμιζε ζητήματα που εκείνοι δεν ρυθμίζουν και θα ξεκαθάριζε πράγματα τα οποία στους νόμους είναι ασαφή. 

Φυσικά καταλαβαίνω από τις συζητήσεις και την ανταλλαγή email, ότι για πολλά ζητήματα που θα μπορούσε να ρυθμίσει ο οργανισμός, δεν υπάρχει συμφωνία για το πώς πρέπει να ρυθμιστούν (όπως για παράδειγμα τί γίνεται σε περίπτωση που το συμβούλιο δεν εγκρίνει την εισήγηση της συγκλήτου, και άλλα θέματα που θίγονται εδώ και στα email τον τελευταίο καιρό). Ενώ είναι απόλυτα φυσιολογικό να έχουμε διαφορετικές απόψεις, πιστεύω ότι θα έπρεπε να καταλήξουμε σε μία άποψη για κάθε θέμα και αυτό να γράψουμε στον οργανισμό. Για μένα είναι προτιμότερο να είναι γραμμένο κάτι με το οποίο διαφωνώ, αλλά ξέρω ότι συμφωνεί η πλειοψηφία των μελών του ιδρύματός μου, παρά να είναι κάτι γραμμένο που είναι ασαφές καθώς σε αυτή την περίπτωση θα αναλωνόμαστε σε διαμάχες ακόμη και μετά τον οργανισμό.

Πραγματικά πάντως ελπίζω το κείμενο να είναι γραμμένο με απόλυτη σαφήνεια και να εκφράζει τη μεγάλη πλειοψηφία των μελών του ιδρύματός μας. Νομίζω ότι, όπως είπαν και άλλοι συνάδελφοι, αν καταφέρουμε αυτό τότε θα είναι σημαντικό βήμα έτσι ώστε το ίδρυμα να είναι αυτοδιοικούμενο.

Κρατήσεις ερευνητικών προγραμμάτων από την έρευνα

(το γράφω εδώ γιατί νομίζω ότι αφορά περισσότερα από ένα άρθρα, καθώς και ένα άρθρο στο οποίο με κάποιο τρόπο πρέπει να ορίζεται το πως διασφαλίζεται η ανάπτυξη της έρευνας στο πανεπιστήμιο)

1. Νομίζω ότι όταν αλλάζουν (αυξάνουν) οι κρατήσεις των ερευνητικών προγραμμάτων που γίνονται από τον ΕΛΚΕ θα πρέπει να αφορούν μόνο τα ερευνητικά προγράμματα που υποβάλλονται προς έγκριση μετά την αλλαγή στα ποσοστά των κρατήσεων. Είναι επικίνδυνο να αφορά και τα τρέχοντα προγράμματα καθώς μπορεί να επηρεάσει με αρνητικό τρόπο την εξέλιξή και τα αποτελέσματά τους. Εναλλακτικά, νομίζω ότι αν κρίνεται αναγκαία η αύξηση των κρατήσεων και για τα τρέχοντα προγράμματα αυτό πρέπει να γίνεται μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του επιστημονικού υπεύθυνου (καθώς έχει την ευθύνη της ολοκλήρωσης του προγράμματος έτσι όπως έχει δεσμευτεί).

2. Προτείνω ένα ποσοστό (π.χ., 70%) των κρατήσεων να επιστρέφει στα τμήματα που ανήκουν τα μέλη στα οποία γίνονται οι κρατήσεις για την υποστήριξη της έρευνας (και μόνο) με συγκεκριμένες δράσεις που αναφέρω παρακάτω:

- υποτροφίες για υποψήφιους διδάκτορες

- υποτροφίες για μεταδιδάκτορες

- υποτροφίες για επισκέπτες καθηγητές (με σκοπό την έρευνα)

- κάλυψη εξόδων για την παρακολούθηση συνεδρίων από μέλη του τμήματος.

Με βάση το αποθεματικό που δημιουργείται από αυτά τα χρήματα, το τμήμα θα πρέπει να προκηρύσσει όσες θέσεις μπορούν να καλυφθούν σε θεματικές περιοχές που κρίνει. Η επιλογή των υποψηφίων θα πρέπει να γίνεται αξιοκρατικά.

3. Το υπόλοιπο ποσοστό (π.χ., 30%) των κρατήσεων να πηγαίνει στα τμήματα που τη συγκεκριμένη περίοδο έχουν τα λιγότερα συνολικά χρήματα με τέτοια προέλευση για την υποστήριξη της έρευνάς τους.

Διαφωνία μεταξύ συγκλήτου και συμβουλίου

Νομίζω ότι οι αναφορές των παραγράφων ε, στ, ζ του άρθρου Γ.4 που αφορούν στη διαφωνία μεταξύ συγκλήτου και συμβουλίου είναι σε αντίφαση με την τελευταία παράγραφο του άρθρου Γ.6:

Στο άρθρο Γ.4 ορίζεται ότι για συγκεκριμένα ζητήματα: "Σε περίπτωση ουσιαστικής διαφωνίας μεταξύ του Συμβουλίου του Ιδρύματος και της Συγκλήτου, τότε το συγκεκριμένο ζήτημα επανέρχεται στη Σύγκλητο με εισήγηση του Πρύτανη, η οποία τελικώς αποφασίζει και το Συμβούλιο εγκρίνει."

Στο άρθρο Γ.6 (τελευταία παράγραφος) ορίζεται ότι: "Σε περίπτωση ουσιαστικής διαφωνίας μεταξύ του Συμβουλίου του Ιδρύματος και της Συγκλήτου, τα μέλη των δύο συλλογικών οργάνων συνέρχονται σε κοινή σύσκεψη έως ότου διαμορφώσουν κοινά αποδεκτή απόφαση, η οποία στη συνέχεια εγκρίνεται από κάθε ένα από τα δύο όργανα σύμφωνα με τις νόμιμες διαδικασίες."

Αυτό που αναφέρεται στο άρθρο Γ.6 αφορά σε οποιοδήποτε διαφορετικό θέμα από τις παραγράφους ε, στ, ζ του άρθρου Γ.4? 

Εάν οι διαφωνίες δεν μπορούν να γεφυρωθούν τί γίνεται?

Γενικώς με αφορμή το τελευταίο ερώτημα θα ήθελα να προτείνω το εξής (φυσικά για τις περιπτώσεις που καλύπτεται από το νόμο): 

- Η σύγκλητος υποβάλλει στο συμβούλιο,

- το συμβούλιο είτε το εγκρίνει είτε το επιστρέφει ζητώντας συγκεκριμένες αλλαγές,

- η σύγκλητος κάνει όποιες αλλαγές θέλει από αυτές που ζητήθηκαν και το υποβάλλει για δεύτερη φορά στο συμβούλιο,

- το συμβούλιο είτε το εγκρίνει είτε όχι. Αν δεν το εγκρίνει τότε καλούνται όλα τα μέλη του ιδρύματος (εννοώ με την αντίστοιχη αναλογία που ψηφίζουν) να ψηφίσουν (με ηλεκτρονική ψηφοφορία) μεταξύ της έγκρισης της τελευταίας έκδοσης και της απόσυρσής της, αφού προηγουμένως έχει υπάρξει ενημέρωση από τη σύγκλητο (υπέρ της έγκρισης) και από το συμβούλιο (υπέρ της απόρριψης).

Νομίζω ότι αυτό δημιουργεί μεν μια μεγαλύτερη καθυστέρηση, εξασφαλίζει όμως μεγαλύτερη συναίνεση και ελπίζω ότι θα γίνεται πολύ λίγες φορές και για πολύ σημαντικά θέματα.

Ερευνητικοί στόχοι των τμημάτων και διασφάλισή τους από τον οργανισμό

Νομίζω ότι ένα από τα βασικά πράγματα που λείπει σε μεγάλο βαθμό από το προσχέδιο είναι πώς μπορεί να γίνει η οργάνωση των ερευνητικών στόχων του τμήματος και πώς μπορεί να βοηθήσει το ίδρυμα (και ο οργανισμός του) για την επίτευξη αυτών των στόχων. Παρακάτω αναφέρω μια σειρά από ιδέες που ίσως θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση.

Ενώ για παράδειγμα διασφαλίζεται συνήθως το πώς θα φέρει σε πέρας ένα τμήμα το πρόγραμμα σπουδών του (ακόμη και όταν οι διδάσκοντες είναι λίγοι) με την αύξηση των ωρών διδασκαλίας, δεν υπάρχει αντίστοιχη διασφάλιση των ερευνητικών στόχων του τμήματος.

Τα μέλη ΔΕΠ είναι υποχρεωμένα να παρέχουν τουλάχιστον 26 εβδομάδες επί 8 ώρες διδασκαλία την εβδομάδα. Δεν υπάρχει όμως καμμία πληροφορία η πρόβλεψη για το ποιοι είναι οι ελάχιστοι ερευνητικοί στόχοι που πρέπει κάποιος να πετύχει καθώς και οι ώρες που είναι αναγκαίες να αφιερώσει και πώς αυτές οι ώρες διασφαλίζονται. Είναι άραγε σίγουρο ότι οι υπόλοιπες ώρες της εβδομάδας που κάθε μέλος αφιερώνει στην έρευνα αρκούν για την επίτευξη των ερευνητικών στόχων του τμήματος? Προτείνω λοιπόν:

Ίσως κάθε 2 χρόνια να καθορίζονται οι ερευνητικοί στόχοι του τμήματος μετά από προτάσεις των μελών ΔΕΠ στη συνέλευση. Θα μπορούσε το τμήμα να συμφωνεί για παράδειγμα σε μια λίστα περιοδικών και συνεδρίων μοριοδοτώντας τα καλύτερα και τα λιγότερο καλά περιοδικά και συνέδρια. Με βάση αυτή τη λίστα θα μπορούσε να θέτει στόχους για αριθμό δημοσιεύσεων (προφανώς μπορεί να είναι λιγότερες σε top περιοδικά και συνέδρια και περισσότερες σε χαμηλότερα περιοδικά και συνέδρια). Κατόπιν τα μέλη ΔΕΠ από την εμπειρία τους θα μπορούσαν να προϋπολογίσουν τις ώρες έρευνας που χρειάζονται για να πετύχουν αυτές τις δημοσιεύσεις. Το τμήμα τώρα θα πρέπει να εξασφαλίζει την επίτευξη αυτών των στόχων. Για παράδειγμα θα μπορούσε να είναι δυνατόν να κατανεμηθεί άνισα το διδακτικό φορτίο ενός μέλους ΔΕΠ στα δύο εξάμηνα (π.χ., 12 ώρες την εβδομάδα σε ένα εξάμηνο και 4 στο άλλο με σκοπό την αφοσίωση του μέλους στην έρευνά του). Θα μπορούσε επίσης να υπάρχει μερική απαλλαγή από το διδακτικό φορτίο ενός μέλους ΔΕΠ με ενδεχομένως αύξηση των ημερών υποχρεωτικής παρουσίας στο τμήμα. Γενικώς η ιδέα είναι αν χρειάζεται να γίνεται έκπτωση από τους στόχους του τμήματος, αυτή η έκπτωση πρέπει να γίνεται με δίκαιο τρόπο και στους εκπαιδευτικούς στόχους και στην έρευνα και όχι να καλύπτουμε πάντα το πρόγραμμα σπουδών σε βάρος της έρευνας γιατί κινδυνεύουμε να μετατραπούμε σε κολλέγια. Πιστεύω ότι θα πρέπει να είναι δυνατές οι αιτήσεις μελών ΔΕΠ για τέτοιες απαλλαγές από διδακτικά καθήκοντα πιθανόν με μια διαδικασία ανάλογη της υποβολής ενός ερευνητικού προγράμματος. Δηλαδή το μέλος ΔΕΠ θα μπορούσε να αναφέρεται σε συγκεκριμένους στόχους για τους οποίους δίνει ισχυρές ενδείξεις ότι μπορεί να τους πραγματοποιήσει με βάση το βιογραφικό του, και το τμήμα αντί να εγκρίνει χρηματοδότηση για το πρόγραμμα αυτό να εγκρίνει απαλλαγή από ώρες διδασκαλίας. Στο ίδιο πνεύμα το τμήμα θα μπορεί να αποφασίσει ότι σε περίπτωση που κάποιο μέλος ΔΕΠ κερδίσει κάποιο πολύ ανταγωνιστικό ερευνητικό πρόγραμμα (π.χ., ERC Starting Grant, κλπ), να τον απαλλάξει σημαντικά από το εκπαιδευτικό έργο. Επίσης το τμήμα θα μπορούσε να είναι υποχρεωμένο να παρέχει μία εκπαιδευτική άδεια (sabbatical) για κάθε 9 μέλη ΔΕΠ κάθε εξάμηνο για την επίτευξη των ερευνητικών στόχων.

Ένα σχόλιο για την εκπαίδευση, τη θεωρία και τους θεωρητικούς σε καιρούς που οι περισσότεροι επιζητούν την… ‘Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία’.

Υπέρ Θεωρίας και Απόδειξης

Τα θεωρητικά μοντέλα είναι αλήθεια ότι συχνά απέχουν λίγο-πολύ από την πραγματικότητα. Όμως χάρις σε αυτά είναι δυνατόν να προβλέψουμε σε ένα ποσοστό τη συμπεριφορά μηχανισμών της φύσης (π.χ., νόμοι του Νεύτωνα), αλλά και μηχανών που φτιάχνει ο άνθρωπος (π.χ., μηχανή Turing).

Εδώ και αρκετά χρόνια (και όχι μόνο στην Ελλάδα) υπάρχει μια υποχώρηση της εκπαίδευσης εκείνης που εμφυσεί την περιέργεια, ανταμοίβει την επιμονή και διδάσκει τη συλλογιστική, έννοιες που είναι άρρηκτα δεμένες με τη θεωρία και την απόδειξη.

Οι νέοι μαθαίνουν όλο και περισσότερο να ‘πατούν κουμπιά’ και να εφαρμόζουν διαδικασίες χωρίς να αναρωτιούνται πώς λειτουργούν αυτές, γιατί πρέπει να λειτουργούν έτσι, ή αν λειτουργούν πάντα σωστά.

Έτσι καταλήγουν όλο και περισσότερο να βασίζονται στους άλλους (τους πολύ λίγους που αναρωτιούνται και μελετούν τα παραπάνω), χάνουν την αυτονομία τους, γίνονται σχεδόν αποκλειστικά ‘χρήστες' προϊόντων και διαδικασιών και τελικά σχεδόν ανίκανοι να κρίνουν και να ελέγξουν την ορθότητα διαδικασιών ή ακόμη και συλλογισμών.

Πόσο εύκολο είναι όμως να ασχοληθεί κανείς με τη θεωρία και την απόδειξη;

Υπάρχει φυσικά η εντύπωση ότι αυτός που ασχολείται με το πείραμα χρειάζεται μεγαλύτερη υποστήριξη από τον θεωρητικό. Ξεχνά όμως κανείς να συνυπολογίσει το γεγονός ότι ο θεωρητικός πρέπει να αφιερώσει πολύ περισσότερο χρόνο (καθαρό από άλλες υποχρεώσεις), χωρίς καμμιά εγγύηση για το αποτέλεσμα (και συχνά είναι δύσκολο να πείσει για την εργασία του εκείνους που κρίνουν με βάση το αποτέλεσμα).

Έτσι, όπως χρειάζεται βοήθεια για να αποκτήσει εξοπλισμό εκείνος που θέλει να εκτελέσει ένα πείραμα, χρειάζεται κάποια αποδέσμευση των θεωρητικών από άλλες ασχολίες σε συνδυασμό με την οικονομική τους υποστήριξη για το χτίσιμο ομάδων και συνεργασιών (που βοηθούν ανάλογα με τη βοήθεια που προσφέρει ο εξοπλισμός στο πείραμα).

Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, έφυγαν από τους πρώτους στο εξωτερικό, σπουδαίοι θεωρητικοί.